علت کلسترول بالا چیست؟
کلسترول یک ماده چرب و مومی شکل است که در خون شما یافت می‌شود. این ماده برای ساخت سلول‌های سالم، هورمون‌ها و ویتامین D ضروری است. با این حال، کلسترول بالا می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را افزایش دهد. کلسترول بالا غالباً نتیجه یک سبک زندگی ناسالم است، از جمله تغذیه نامناسب و فعالیت بدنی کم. این عامل‌ها ممکن است باعث تشکیل رسوبات چربی در دیواره‌های رگ‌های خونی شوند، که با زمان می‌تواند منجر به حمله قلبی یا سکته عروقی مغزی شود.
دو نوع اصلی کلسترول وجود دارد:
- لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): کلسترول LDL که به “کلسترول بد” نیز معروف است، می‌تواند در شریان‌های شما تجمع یابد و باعث گرفتگی عروق و بیماری‌های قلبی شود.
- لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): کلسترول HDL که به “کلسترول خوب” نیز معروف است، به دفع کلسترول LDL از شریان‌ها و بازگرداندن آن به کبد برای دفع کمک می‌کند.
عوامل متعددی می‌توانند بر سطح کلسترول شما، از جمله:
- ژنتیک: اگر سابقه خانوادگی کلسترول بالا دارید، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستید.
- رژیم غذایی: خوردن غذاهای سرشار از چربی اشباع شده و کلسترول می‌تواند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد.
- فعالیت بدنی: عدم فعالیت بدنی می‌تواند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد و سطح کلسترول HDL شما را کاهش دهد.
- وزن: اضافه وزن یا چاقی می‌تواند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد و سطح کلسترول HDL شما را کاهش دهد.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن می‌تواند به شریان‌های شما آسیب برساند و سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد.
- دیابت: دیابت می‌تواند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد و سطح کلسترول HDL شما را کاهش دهد.
- فشار خون بالا: فشار خون بالا می‌تواند به شریان‌های شما آسیب برساند و سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد.
عوامل موثر بر سطح کلسترول چیست؟
عوامل مختلفی می‌توانند بر سطح کلسترول شما تاثیر بگذارند، که به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
1. عوامل ژنتیکی:
- سابقه خانوادگی: اگر سابقه خانوادگی کلسترول بالا، بیماری قلبی یا سکته مغزی دارید، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این مشکلات هستید.
- ژن‌ها: برخی از افراد به طور طبیعی ژن‌هایی دارند که سطح کلسترول LDL آنها را افزایش می‌دهد و سطح کلسترول HDL (معروف به کلسترول خوب) را کاهش می‌دهد.
2. عوامل مرتبط با سبک زندگی:
- رژیم غذایی: مصرف غذاهای سرشار از چربی‌های اشباع شده و کلسترول، مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و غذاهای سرخ‌شده، می‌تواند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد. در مقابل، مصرف غذاهای سرشار از فیبر، مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، می‌تواند به کاهش سطح کلسترول LDL شما کمک کند.
- فعالیت بدنی: کمبود فعالیت بدنی می‌تواند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد و سطح کلسترول HDL شما را کاهش دهد. حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط در بیشتر روزهای هفته را هدف قرار دهید.
- وزن: اضافه وزن یا چاقی می‌تواند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد و سطح کلسترول HDL شما را کاهش دهد. حفظ وزن سالم می‌تواند به کنترل سطح کلسترول شما کمک کند.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن به شریان‌های شما آسیب می‌رساند و سطح کلسترول LDL شما را افزایش می‌دهد. ترک سیگار می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را کاهش دهد.
- مصرف الکل: مصرف بیش از حد الکل می‌تواند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد و سطح کلسترول HDL شما را کاهش دهد.
- برخی از بیماری‌ها: دیابت و فشار خون بالا می‌توانند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهند و سطح کلسترول HDL شما را کاهش دهند.
علاوه بر این عوامل، برخی از داروها نیز می‌توانند بر سطح کلسترول شما تاثیر بگذارند.
کنترل سطح کلسترول از طریق اصلاح سبک زندگی و در صورت نیاز، مصرف دارو، می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را کاهش دهد.
علائم کلسترول بالا چیست؟
کلسترول بالا، که به عنوان “قاتل خاموش” نیز شناخته می‌شود، اغلب هیچ علامت قابل توجهی ندارد. به همین دلیل است که به معاینات منظم کلسترول، به خصوص برای افراد در معرض خطر، مانند افراد دارای سابقه خانوادگی کلسترول بالا، اضافه وزن یا چاقی، فشار خون بالا، دیابت یا سیگار کشیدن، بسیار اهمیت داده می‌شود.
با این حال، در برخی موارد، افراد مبتلا به کلسترول بالا ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
1. درد در قفسه سینه:
- درد قفسه سینه، به ویژه درد مبهم، فشاری یا سوزشی که به گردن، فک، شانه یا بازوها منتشر می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از آنژین صدری باشد، که ناشی از کاهش جریان خون به عضله قلب به دلیل تجمع پلاک در شریان‌ها (تصلب شرایین) است.
2. گرفتگی یا درد پا:
- هنگام راه رفتن یا ورزش، درد، سوزش یا گرفتگی در پاها که با استراحت برطرف می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از بیماری عروق محیطی باشد که در اثر باریک شدن شریان‌ها به دلیل تجمع پلاک ایجاد می‌شود.
3. زخم‌های دیر التیام:
- زخم‌هایی در پاها یا مچ پا که به آرامی التیام می‌یابند یا به طور مکرر عود می‌کنند، می‌توانند نشانه‌ای از بیماری عروق محیطی پیشرفته باشند.
4. خستگی:
- خستگی غیرمعمول یا کمبود انرژی، به ویژه در هنگام فعالیت بدنی، می‌تواند نشانه‌ای از بیماری عروق کرونر باشد که در اثر کاهش جریان خون به عضله قلب به دلیل تجمع پلاک ایجاد می‌شود.
5. تنگی نفس:
- تنگی نفس، به ویژه هنگام فعالیت بدنی، می‌تواند نشانه‌ای از نارسایی قلبی باشد که در اثر ضعیف شدن عضله قلب به دلیل بیماری عروق کرونر یا سایر شرایط ایجاد می‌شود.
6. سرگیجه یا سبکی سر:
- سرگیجه یا سبکی سر، به ویژه هنگام بلند شدن ناگهانی، می‌تواند نشانه‌ای از کاهش جریان خون به مغز باشد که در اثر تصلب شرایین یا سایر شرایط ایجاد می‌شود.
7. برجستگی‌های کوچک زرد رنگ روی پوست:
- برجستگی‌های کوچک زرد رنگ که به عنوان گزانتوما شناخته می‌شوند، می‌توانند در اطراف پلک‌ها، دست‌ها یا زانوها ایجاد شوند و در افراد مبتلا به کلسترول بسیار بالا شایع‌تر هستند.
8. تشکیل توده غیرمعمول:
- توده‌های غیرمعمول و سفت در شریان‌های گردن یا کشاله ران که به عنوان پلاک کاروتید شناخته می‌شوند، می‌توانند نشانه‌ای از تجمع پلاک پیشرفته باشند.
توجه:
- این لیست کاملی از تمام علائم احتمالی کلسترول بالا نیست.
- اگر هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید، مهم است که به پزشک خود مراجعه کنید تا سطح کلسترول خود را بررسی کرده و در صورت نیاز، درمان مناسب را دریافت کنید.
ویژگی های رژیم غذایی برای کلسترول بالا
در اینجا چند نکته کلیدی برای رژیم غذایی مناسب جهت کنترل کلسترول بالا آورده شده است:
1. چربی‌های سالم را جایگزین چربی‌های ناسالم کنید:
- چربی‌های اشباع شده: مصرف چربی‌های اشباع شده، که عمدتاً در گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و غذاهای سرخ شده یافت می‌شوند، را محدود کنید. به جای این چربی‌ها، از منابع چربی‌های اشباع نشده مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل و دانه‌ها استفاده کنید.
- چربی‌های ترانس: از مصرف چربی‌های ترانس که در غذاهای فرآوری شده، مانند کلوچه، چیپس و مارگارین جامد یافت می‌شوند، خودداری کنید.
2. مصرف فیبر را افزایش دهید:
- فیبر محلول: فیبر محلول به جذب کلسترول LDL در روده کمک می‌کند. منابع خوب فیبر محلول شامل جو دوسر، حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات است.
- فیبر نامحلول: فیبر نامحلول به حرکت غذا در دستگاه گوارش کمک می‌کند و می‌تواند سطح کلسترول را نیز کاهش دهد. منابع خوب فیبر نامحلول شامل غلات کامل، سبزیجات و میوه‌ها با پوست است.
3. مصرف پروتئین بدون چربی را افزایش دهید:
- به جای گوشت قرمز، از گوشت‌های کم چرب مانند مرغ، ماهی و حبوبات به عنوان منبع پروتئین استفاده کنید.
4. مصرف میوه‌ها و سبزیجات را افزایش دهید:
- میوه‌ها و سبزیجات سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر هستند که می‌توانند به کاهش سطح کلسترول و حفظ سلامت قلب شما کمک کنند. هدف شما باید مصرف حداقل 5 وعده میوه و سبزی در روز باشد.
5. مصرف غذاهای سرشار از استرول‌های گیاهی را افزایش دهید:
- استرول‌های گیاهی ترکیباتی هستند که به طور طبیعی در برخی از گیاهان یافت می‌شوند و می‌توانند به جذب کلسترول LDL در روده کمک کنند. منابع خوب استرول‌های گیاهی شامل جو دوسر، بادام، گردو، کنجد و حبوبات است.
6. مصرف غذاهای غنی شده با استرول‌های گیاهی را در نظر بگیرید:
- برخی از مارگارین‌ها، شیرها و آب پرتقال‌ها با استرول‌های گیاهی اضافه شده غنی می‌شوند که می‌توانند به کاهش سطح کلسترول LDL کمک کنند.
7. مصرف الکل را محدود کنید:
- مصرف بیش از حد الکل می‌تواند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد و سطح کلسترول HDL شما را کاهش دهد. زنان باید حداکثر یک نوشیدنی الکلی در روز و مردان باید حداکثر دو نوشیدنی الکلی در روز مصرف کنند.
8. وزن خود را در حد سالم نگه دارید:
- اضافه وزن یا چاقی می‌تواند سطح کلسترول LDL شما را افزایش دهد و سطح کلسترول HDL شما را کاهش دهد. کاهش حتی مقدار کمی وزن می‌تواند به طور قابل توجهی به بهبود سطح کلسترول شما کمک کند.
9. به طور مرتب ورزش کنید:
- حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط در بیشتر روزهای هفته را هدف قرار دهید. ورزش به افزایش سطح کلسترول HDL (کلسترول خوب) و کاهش سطح تری گلیسیرید (نوعی چربی در خون) کمک می‌کند.
10. با پزشک خود در مورد مصرف داروهای کاهنده کلسترول صحبت کنید:
- در برخی موارد، ممکن است برای رسیدن به سطح کلسترول هدف خود به داروهای کاهنده کلسترول نیاز داشته باشید. پزشک شما می‌تواند با توجه به شرایط شما، بهترین دارو را برای شما تجویز کند.
به یاد داشته باشید، ایجاد تغییرات در سبک زندگی، کلید اصلی کنترل کلسترول بالا و حفظ سلامت قلب و عروق شما است. با پیروی از یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و در صورت نیاز، مصرف دارو، می‌توانید سطح کلسترول خود را به حد مطلوب برسانید و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را به طور قابل توجهی کاهش دهید.
چه رژیم هایی برای کلسترول بالا مناسب است؟
در اینجا چند نمونه از رژیم‌های غذایی که می‌توانند برای کاهش کلسترول بالا مفید باشند آورده شده است:
رژیم غذایی DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension): این رژیم غذایی بر روی مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات کم چرب و پروتئین بدون چربی تمرکز دارد و به طور همزمان میزان سدیم، چربی اشباع شده و کلسترول را محدود می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی DASH می‌تواند به طور موثر سطح کلسترول LDL را کاهش دهد.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای: این رژیم غذایی بر روی مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، آجیل، دانه‌ها و روغن زیتون تمرکز دارد و همزمان مصرف گوشت قرمز، چربی‌های اشباع شده و فرآوری شده را محدود می‌کند. رژیم غذایی مدیترانه‌ای می‌تواند به کاهش سطح کلسترول LDL و همچنین خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی کمک کند.
رژیم غذایی گیاهخواری: رژیم‌های غذایی گیاهخواری، به ویژه رژیم‌های غذایی گیاهخواری کامل، که مصرف تمام محصولات حیوانی را حذف می‌کنند، می‌توانند به طور قابل توجهی سطح کلسترول LDL را کاهش دهند. رژیم‌های غذایی گیاهخواری سرشار از فیبر، چربی‌های اشباع نشده و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند که همگی برای سلامت قلب مفید هستند.
